Erken Yaşamı ve Eğitimi
Adam Smith, 5 Haziran 1723’te İskoçya’nın Kirkcaldy kentinde doğdu. Babası gümrük memuruydu ve Smith henüz doğmadan önce vefat etmişti. Annesi tarafından büyütülen Smith, küçük yaşlardan itibaren zekâsıyla dikkat çekti.
14 yaşında Glasgow Üniversitesi’nde ahlaki felsefe okumaya başladı.
Daha sonra Oxford Üniversitesi’ne bursla kabul edildi fakat eğitim sistemi onu tatmin etmedi.
Antik Yunan felsefesi, edebiyat ve mantık konularında derinlemesine bilgi edindi.
Felsefi Altyapısı ve Düşünsel Gelişimi
Adam Smith'in ilk büyük eseri olan “The Theory of Moral Sentiments” (Ahlaki Duygular Kuramı) 1759’da yayımlandı. Bu eserde insanlar arasındaki empati, adalet ve ahlak kavramlarını derinlemesine analiz etti.
Bu eser, onun insan doğasına olan ilgisini ve ekonomik sistemler için temel olan ahlaki alt yapıyı ele alıyordu.
Smith, insanın yalnızca çıkarları peşinde koşmadığını, aynı zamanda toplumsal değerlere göre hareket ettiğini savundu.
Ekonomiye Katkıları ve “Ulusların Zenginliği”
1776 yılında yayımladığı “An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations” (Ulusların Zenginliği Üzerine Bir İnceleme), onu modern ekonominin kurucusu haline getirdi.
“Görünmez el” (invisible hand) kavramıyla bireylerin kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederken toplumun genel refahını nasıl artırabileceğini anlattı.
Serbest piyasa ekonomisi, rekabet, arz-talep dengesi gibi kavramların temelini attı.
Devletin görevinin güvenlik, adalet ve temel altyapı hizmetleriyle sınırlı kalması gerektiğini savundu.
Akademik Kariyeri ve Diğer Çalışmaları
1751’de Glasgow Üniversitesi’nde mantık profesörü, daha sonra ahlaki felsefe profesörü oldu.
1764’te genç bir aristokratla Avrupa turuna çıkarak Fransız aydınlarıyla tanıştı. Voltaire, Diderot ve Quesnay gibi isimlerden etkilendi.
Hayatı boyunca sade bir yaşam sürdü ve mütevazı kişiliğiyle tanındı.
Mirası ve Günümüze Etkisi
Adam Smith’in fikirleri hem klasik ekonomi okulunu hem de çağdaş liberal iktisat teorilerini etkiledi.
Serbest piyasa ekonomileri onun fikirlerinden doğmuştur.
Milton Friedman, Friedrich Hayek gibi modern ekonomistler Smith’in eserlerini temel almıştır.
Günümüzde hâlâ ekonomi, siyaset ve etik alanlarında referans olarak gösterilir.
Ölümü ve Sonrası
Adam Smith, 17 Temmuz 1790’da Edinburgh’da hayatını kaybetti. Ölümünden sonra bazı el yazmaları yayımlanmadı, çünkü Smith yayınlanmadan önce bu belgelerin yok edilmesini istemişti.
Ölümünden sonra düşünceleri İngiltere ve Amerika'daki liberal hareketleri etkiledi.
Mezar taşı, hala Edinburgh'daki Canongate Churchyard'da bulunmaktadır.
